"Tôi đã nhận được 300 koruna tiền tiêu vặt, tôi có thể sống và học tập ở Tiệp Khắc. So với Việt Nam, đó là một đất nước hiện đại,” Nguyen Tien Hung hay còn gọi là Karel giải thích bằng tiếng Séc lưu loát trong một quán cà phê ở khu vực sầm uất của Hà Nội, Việt Nam. Ông đến Tiệp Khắc năm 1966. Dù rời đó 13 năm sau nhưng ông vẫn dạy người Việt cách tôn vinh và ghi nhớ thời gian ông ở Tiệp Khắc một cách không phê phán.

Karel được chọn đi học nghề ở Tiệp Khắc dựa trên kết quả học tập xuất sắc và cách cư xử kỷ luật. “Họ chọn tôi vì tôi là đoàn viên gương mẫu của Đoàn Thanh niên xã hội chủ nghĩa. Ở đó họ dạy chúng tôi cách bảo vệ Việt Nam cộng sản đến giọt máu cuối cùng. Tôi là người giỏi nhất", ông nhớ lại với một nụ cười.

Khi còn là một cậu bé 17 tuổi, ông đã đến Tiệp Khắc bằng tàu hỏa qua Trung Quốc và Liên Xô.

Theo dữ liệu do Đại sứ quán Séc tại Hà Nội cung cấp, Karel là một trong khoảng 300 000 sinh viên Việt Nam đến học tập hoặc làm việc tại Tiệp Khắc cũ trong khoảng thời gian từ 1949 đến 1989. Hầu hết trong số họ đến nhờ một thỏa thuận liên chính phủ giữa chính phủ Tiệp Khắc và Bắc Việt.

„Bia, pha lê và các món được yêu thích“

Mục đích của việc trao đổi là đào tạo chuyên môn cho công nhân và kỹ thuật viên Việt Nam, chủ yếu nhằm mục đích phục hồi và phát triển kinh tế ở nước Việt Nam cộng sản sau các cuộc chiến tranh kéo dài.

"Tất cả những gì tôi biết về Tiệp Khắc là bạn có bia ngon, pha lê đẹp và xe đạp Favorit. Những thứ đó được sử dụng ở Hà Nội vào thời điểm đó,” Karel, người vào trường trung học kỹ thuật ở Brno ở tuổi 18, giải thích.

"Tôi đã có được những người bạn thực sự đầu tiên trong số các bạn cùng lớp ở Brno. Họ bắt đầu gọi tôi là Karel. Chúng tôi học cùng lớp với nhau, nói cùng một ngôn ngữ", ông nói và nói thêm rằng mặc dù sau một năm ở Tiệp Khắc, anh biết các thì và sự khác biệt giữa tính từ và danh từ, ông vẫn chưa hoàn toàn thông thạo tiếng Séc. “Khi đó tôi đã phải sử dụng cú thứ tám của ngôn ngữ, và đó là bàn tay và bàn chân của chính tôi,” ông nói một cách cường điệu.

Trước khi học ở Brno, ông có học 6 tháng tại trung tâm tiếng Việt Ostrava. "Chúng tôi sống ở đó trong 6 phòng. Mọi thứ đều hiện đại, chúng tôi dư thừa mọi thứ,” Karel nhớ lại và lưu ý rằng mình đến Tiệp Khắc vào thời điểm Việt Nam bị ảnh hưởng nặng nề bởi chiến tranh. “Tôi nhớ những bãi cỏ sạch sẽ và những sân vận động bóng đá lớn. Đó không phải là trường hợp ở Việt Nam. Toàn bộ tài chính công sau đó được dành cho chiến tranh," ông nói.

Ngoài các sân vận động bóng đá, ông còn thích thú nhớ về những món ăn Séc mà ông đã làm quen nhanh chóng như việc dùng dao và nĩa thay vì đũa. "Tôi yêu món goulash và bánh mì Séc. Con gái kén ăn còn con trai chúng tôi ăn đủ thứ”, ông kể lại.

Ngoài ăn và nhà ở, ông còn nhận được 300 koruna mỗi tháng dưới dạng tiền tiêu vặt từ nhà nước Tiệp Khắc. “Ví dụ, có thể mua 2 chiếc bàn là hoặc 4 chiếc áo len với giá 300 koruna. Đồng tiền Séc koruna có giá trị vào thời điểm đó. Sparta, loại thuốc lá tốt nhất, chỉ có giá 7 koruna. Bia có giá 70 xu nên chúng tôi đã uống rất nhiều,” ông cười.

300 koruna tiền tiêu vặt

Không giống như các bạn cùng lớp, Karel có thái độ tích cực đối với chủ nghĩa xã hội. “Các bạn cùng lớp chửi bới chế độ xã hội chủ nghĩa và ngước nhìn phương Tây. Tôi tôn trọng họ nhưng tôi không đồng ý. Tôi không thể phàn nàn về chế độ và tôi không thể nói xấu chủ nghĩa xã hội. Tôi đã nhận được 300 koruna làm tiền tiêu vặt. Nhờ chủ nghĩa xã hội, tôi được sống và học tập tại Séc. Tôi còn mong muốn gì hơn nữa?" Karel hỏi bằng chứng ngoại phạm.

Sau khi hoàn thành việc học tại Trường Công nghiệp Brno, Karel ở lại Brno, nơi ông làm người học việc cho một thợ tiện kim loại. Ở Brno lúc đó, ông gặp người vợ tương lai của mình, một phụ nữ Việt Nam, được ông giúp đỡ tiếng Séc. Theo thời gian, ông đã học được cách làm chủ tiếng Séc gần như hoàn hảo. "Và sau đó là đám cưới, đám cưới lớn nhất mà Brno từng trải qua. Có 200 người ở đó: người Việt Nam, người Séc và người Cuba”, ông mô tả và cho biết thêm rằng Cuba có thỏa thuận nghiên cứu tương tự với Tiệp Khắc như Việt Nam.

Muốn ghé thăm lại một lần

Ông chỉ về Hà Nội một lần trong thời gian ở Tiệp Khắc. “Chúng tôi nhớ nhau nên đã viết thư. Phải mất ba tháng, đôi khi sáu tháng, chúng mới đến được với cha mẹ. Bốn năm sau, tôi về thăm Hà Nội. Trong khi đó, ở Việt Nam không có gì thay đổi. Đất nước vẫn bị chiến tranh tàn phá”, Karel nói.

Ông cùng với vợ trở về Việt Nam vào năm 1979. “Vào thời điểm đó, Việt Nam được đánh dấu bằng ba cuộc chiến tranh: với Pháp, Mỹ và Trung Quốc,” Karel nhớ lại. Trung Quốc và Mỹ sau đó áp đặt lệnh cấm vận đối với Việt Nam. "Chúng tôi hoàn toàn phụ thuộc vào Liên Xô. Mặc dù chúng tôi có vũ khí nhưng không có bơ, không có thịt”, ông mô tả.

45 năm đã trôi qua kể từ khi Karel rời Tiệp Khắc. Tuy nhiên, ông vẫn giữ liên lạc chặt chẽ với đất nước cho đến ngày nay. Tại Hà Nội, ông chuẩn bị cho học sinh Việt Nam thi tiếng Séc, là chủ tịch Câu lạc bộ những người bạn Séc-Việt và tình nguyện dạy tiếng Séc mỗi tuần một lần tại Đại sứ quán Séc ở Hà Nội.

"Tôi rất muốn quay lại Séc, tôi chỉ cho học sinh của tôi. Tôi đưa họ đến đồng hồ thiên văn, uống bia rồi đến Sapa để họ có thể ngắm nhìn Hà Nội thu nhỏ”, Karel kết luận.

QT (tổng hợp)