Ngoài Bắc gọi nó là quả trứng gà, còn trong Nam gọi là lêkima, ấy là tôi chỉ biết đến thế.

Quả trứng gà hay gọi là lêkima được trồng rất nhiều ở Việt Nam trải dài hầu khắp các tỉnh trên cả nước. Đây là loại quảcho trái quanh năm, khi quả xanh có vị chát màu xanh sẫm. Đến khi chín quả có màu vàng, mùi thơm và vị ngọt.

Lêkima có nhiều loại, có loại trái tròn, có loại trái dài và loại trái hình tim nhưng loại nào cũng ruột hồng, thịt dày chứa nhiều hột to. Trái chín dạng bột, ăn rất bở. Có lẽ vì vậy, nhiều người không thích ăn loại quả này. Cây lêkimacho trái quanh năm nhưng chính vụ từ tháng 4 đến tháng 8 âm lịch.

Tuy nhiên, với người phương Tây lại khác, trên trang bán hàng trực tuyến Amazon, quả trứng gà đang được rao bán dưới hình thức dạng bột và đóng gói 227 gram với giá 15 USD. Cùng với đó là dòng mô tả ghi rõ: "Siêu thực phẩm chứa nhiều chất chống oxy hóa, chất xơ, vitamin, nguyên tố vi lượng, thậm chí giúp giảm béo, chống ung thư".

Thực tế, quả lêkima là nguồn cung cấp tuyệt vời các chất tinh bột, chất xơ, vitamin, và khoáng chất, trong đó nồng độ rất dồi dào beta-caroten.

Theo các nhà nghiên cứu tại Đại học New Jersey, chất chiết xuất từ quả lêkima có thể thúc đẩy làm lành vết thương, tăng cường tái tạo mô và gây di cư tế bào. Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng lêkima như là "một tác nhân hữu ích cho việc bảo dưỡng hoặc điều trị thẩm mỹ làn da cơ thể và da đầu". Những kết quả này không gây ngạc nhiên khi người bản địa của Peru đã sử dụng lêkima như một chất chống viêm (cũng như là một chất kháng nấm, kháng sinh và bổ dưỡng cho làn da) trong nhiều thế kỷ, do vậy lêkima còn được người Péru gọi là "vàng của người Inca" do tiềm năng này của nó.

Những nghiên cứu hiện đại cũng cho thấy lêkima giúp hỗ trợ ổn định đường huyết. Lêkima chứa chất ngọt không có gluten có thể giúp thỏa mãn cơn thèm đường mà không làm tổn hại đến cơ thể (không giống như đường glucose hoặc chất làm ngọt nhân tạo). Mặc dù có vị ngọt tự nhiên, nhưng lêkima là thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp do chỉ chứa 2g đường trái cây tự nhiên cho mỗi 11 g carbohydrat, có thể giúp ổn định lượng đường trong máu. Theo các nhà nghiên cứu tại Đại học Sao Paulo Catholic, Brazil, hàm lượng phenolic là ll,4mg/g trọng lượng khô. Một tương quan tích cực đã được tìm thấy giữa tổng hàm lượng phenolic và các hoạt động chống oxy hóa cho các chất chiết xuất cồn. Dung dịch nước chiết xuất từ lêkima có hoạt tính ức chế alpha-glucosidase cao nhất, giúp ổn định đường huyết.

Lêkima cũng giúp điều chỉnh đường tiêu hóa. Giống như nhiều loại trái cây, lêkima có nhiều chất xơ. Chất xơ giúp chúng ta hấp thụ sử dụng tốt đường, giảm đề kháng insulin, do đó làm giảm nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường týp 2. Chất xơ cũng giúp chúng ta giảm tổng mức cholesterol do kích thích gan sản xuất muôi mệt, làm tăng sản xuất các thụ thể giúp hấp thu LDL.

Còn theo Đông y, thịt quả lêkima màu vàng, vị ngọt, nên qui loại thuộc hành Thổ, qui kinh Tỳ, được xếp vào nhóm trái cây có tính dương cùng nhóm như gạo lứt, kê, đậu đỏ, cà rốt, bí đỏ. Do vậy, giúp hỗ trợ điều trị những biểu hiện của chứng âm thịnh, vốn khá phổ biến trong xã hội hiện đại ngày nay như giảm hăng hái, khả năng suy nghĩ trì trệ, sợ hãi, lo lắng, ngờ vực, hoang tưởng và trầm cảm, ủy mị, hay ớn lạnh… Lêkima cũng rất tốt trong các trường hợp huyết áp thấp, các bệnh biểu hiện âm chứng, đặc biệt là ung thư, đái tháo đường, suy thận, tê bại, viêm xoang,...

Lêkima (từ tên khoa học: Pouteria lucuma) hay quả trứng gà là tên gọi một loại cây ăn quả có nguồn gốc từ vùng núi Andes ở Nam Mỹ. Sở dĩ Lêkima được gọi là quả trứng gà vì khi chín quả có màu sắc và hương vị giống lòng đỏ trứng gà khi đã luộc chín. Tên gọi quả trứng gà tương tự cách gọi bằng tiếng Anh: eggfruit, tuy nhiên trên thực tế từ eggfruit trong tiếng Anh dùng để chỉ chung các loại quả thuộc chi Pouteria, còn loài P. lucuma (quả lêkima hay quả trứng gà của Việt Nam) thì được gọi làlucuma.Trái lêkima khi ăn vào có vị bùi bùi như lòng đỏ trứng gà ngọt,từ từ sẽ cảm thấy đắng khi ăn quá lâu.Điều đặc biệt hơn nữa loại quả này không bao giờ có sâu.

Giá trị dinh dưỡng

Có hàm lượng cao vitamin B3, beta-caroiten, sắt và chất xơ, tăng hồng cầu. giảm cholesterol và triglecirid, tăng lực tốt,v.v...[1] là những thành phần chống ô xy hóa cực mạnh cho da và cần thiết cho hoạt động của cơ thể. Lê ki ma còn giúp tăng tỷ lệ hồng cầu trong máu, kích thích hoạt động của hệ thần kinh, chống trầm cảm, giảm cholesterol và triglecirid trong máu, ngăn ngừa các bệnh tim mạch và béo phì, hạn chế các cơn nhồi máu cơ tim, tăng hiệu quả của hệ miễn nhiễm và tăng lực rất tốt.

Mùa hoa Lêkima…

Năm 1958, hưởng ứng cuộc thi sáng tác đề tài về người con gái miền Nam. Nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn tình cờ đọc được câu chuyện về Võ Thị Sáu trong tác phẩm Vượt Côn Đảo của nhà văn Phùng Quán, trong đó có chi tiết: thời thơ bé chị Sáu rất thích chơi hoa Lêkima. Nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn thấy có thể lấy Lêkima làm hình tượng cho Võ Thị Sáu. Ông đã viết bài hát “Biết ơn chị Võ Thị Sáu”

Mùa hoa lê - ki - ma nở

Ở quê ta miền đất đỏ

....

Kìa hoa lê - ki - ma nở

Đẹp thêm quê miền đất đỏ

Nơi đó sáng mãi tên người anh hùng

Bình minh đang rực sáng cho hoa kia nở

Mùa xuân lan tràn xứ sở...

Tiếng Séc gọi quả trứng gà leekima là gì? Anh Nguyễn Quyết tiến mách cho tôi, nó được gọi là lucuma.

Hà Nội, ngày 17.8.2019

NKV